13 maja 2017

Elektryczna mrówka zawiera ostatnich dwadzieścia pięć opowiadań Philipa K. Dicka napisanych w latach 1961-1987. Tym razem czytelnik ma do czynienia z dojrzałymi, przemyślanymi pod względem psychologii bohaterów, jak i rozwoju fabuły utworami, których podbudowę stanowi swoista mieszanka paranoi i wiary w niemożliwe, a także domieszka tego, co świadczy o istocie człowieka – emocji i związków z drugą osobą.

Bez wątpienia mocną stroną opowiadań w Elektrycznej mrówce są niejednoznaczność, niedookreśloność oraz wielowątkowość. Elektryczna mrówka to dojrzały Dick, jego proza wymyka się prostym kwalifikacjom, nie sposób linearnie i jednotorowo zinterpretować jego twórczość, ponieważ autor opisuje bardzo egzotyczne dla czytelnika wizje, dotyczące zarówno nowych zasad funkcjonowania społeczeństwa, jak i mechanizmów władzy. To już nie terror i zastraszanie, lecz gruntowna zmiana istoty myślenia (czasami i poczyniona celowo, jak w Pamiętamy to Panu hurtowo) stoi za gwałtownymi zmianami cywilizacyjnymi.

Podobnie jak w poprzednich tomach, tak i tutaj pojawia się mnogość poruszanych motywów: kwestia wolnej woli i predestynacji (Oko Sybilli) czy alternatywnych losów historii (Wiara ojców), apokaliptyczne wizje światów (Cenny relikt), obecność obcych cywilizacji na Ziemi (Gra nielosowa), tworzenie własnej rzeczywistości (Elektryczna mrówka, Syndrom ucieczki) oraz przejęcie kontroli nad ludzkością przez sztuczną inteligencję (Dzień, w którym Pan Komputer z choinki się urwał). Zbiór nie jest wolny od rozważań filozoficzno-religijnych, ale w typowym dla Dicka, nieco pokrętnym i niezbyt zrozumiałym wydaniu (Przedosoby). Autor Valisa zrywa maski i ukazuje prawdziwe oblicze  ruchów feministycznych i aborcyjnych, a także nadmierne zaufanie wobec coraz większej ze strony rządu kontroli każdego momentu życia obywateli.

Jednocześnie wszystkie opowiadania łączy nie tyle motyw, ile jedno kluczowe przesłanie: o istocie człowieka świadczą relacje i emocjonalne związki, cała reszta jest w gruncie rzeczy nieważna. Chociaż ludzki rozum może ponosić klęskę na wielu polach, to jednak przegrana bitwa (z rządem, sztuczną inteligencją, obcymi) nie świadczy o przegranej wojnie. Forma krótkich historii pióra Dicka koncentruje się na człowieku i jego pojmowaniu oraz odczuwaniu świata, dlatego mają charakter uniwersalny (doskonale obrazuje to tytułowa Elektryczna mrówka).

Elektryczna mrówka kończy cykl pięciu tomów opowiadań autora opublikowanych przez wydawnictwo Rebis. Jednocześnie takie zamknięcie serii nieuchronnie pociąga ze sobą pytanie o podsumowanie całościowego dorobku pisarza w kwestii krótkich form literackich. I trzeba uczciwie przyznać, iż jego twórczość zdecydowanie wymyka się prostemu zaszufladkowaniu. Philip K. Dick porusza się w tematyce science-fiction (z naciskiem na future science) niczym ninja po dachu, zna doskonale każde wady i zalety nowoczesnych społeczeństw i ich technologicznych dokonań. Autor Ubika uchyla rąbka tajemnicy i odsłania nowe uniwersa, jednocześnie zasiewając nie tylko ziarno fascynacji czy wręcz dzikiej żądzy poznania nieodkrytego, ale także dyskomfort i nieopisany niepokój związany z eksploatacją egzotycznych światów.

Do lektury Elektrycznej mrówki, podobnie jak i do pozostałych książek Dicka, należy podejść z otwartym umysłem. W przeciwnym razie umknie wiele niuansów, niedopowiedzeń oraz tematycznych wątków łączących wszystkie opowiadania. To naprawdę wciągająca i pobudzająca do własnych refleksji lektura. Dick ostrożnie szafuje słowami w myśl zasady mniej słów, maksimum przekazu. Buduje napięcie, ale nigdy nie podaje gotowych rozwiązań, często udziwnia, zaskakuje i niejednokrotnie wprowadza w zakłopotanie. Autor Blade Runnera kreśli fascynujące wizje pełne niepokoju, gęstej i przejmujące atmosfery, która pozostaje z czytelnikiem na długo po zamknięciu książki. Mocne pointy balansujące na granicy szaleństwa z niepokojąco realistycznymi wizjami rzeczywistości. Gorąco polecam!

Pozostałe recenzje tomów opowiadań na blogu:

Krótki szczęśliwy żywot brązowego oksforda

Wariant drugi

Kopia ojca

Raport mniejszości

Pattyczak

Tytuł:  Elektryczna mrówka

Autor: Philip K. Dick

Tytuł oryginalny: The Collected Short Stories of Philip K. Dick, Volume 5; We Can Remember It For You Wholesale

Tłumaczenie: Janusz Szczepański

Wydawnictwo: Dom Wydawniczy Rebis

Data i miejsce wydania:  28/03/2017, Poznań

Oprawa: twarda z okładką

Wydanie: I

Liczba stron: 580

ISBN: 978-83-8062-141-1

Recenzja ukazała się najpierw na stronie Ostatniej Tawerny.

Podsumowanie

Elektryczna mrówka

Elektryczna mrówka
  • 9.5/10
    Fabuła
  • 9.5/10
    Stylistyka
  • 10/10
    Wydanie

Zalety

  • ważna rola mistycznego doświadczenia
  • metatekstualność wobec innych utworów Dicka
  • świetna analiza emocjonalna człowieka XX wieku (też i XXI wieku!)

Wady

  • ostatni tom opowiadań :(