Portafortunas

Kiedy pojawia się pytanie o czarne karty historii Stanów Zjednoczonych, co pierwsze przychodzi na myśl? Zapewne kwestia niewolnictwa, wyniszczająca wojna secesyjna lub okrutne doświadczenia medyczne na osobach chorych psychicznie w latach 50. XX wieku. Jednak mało kto słyszał o tak zwanych „sierocych pociągach” – na początku minionego stulecia z ulic Nowego Jorku wywożono całymi taborami osierocone dzieci. Trafiały one do pracy na farmę w Środkowym Zachodzie – dla jednych okazała się ona miejscem oferującym ciepły posiłek i kąt do spania, dla większości jednak oznaczała niewolniczą pracę i wielkie osamotnienie. Wydarzenia opisane w powieści Christiny Baker Kline bazują na prawdziwej działalności organizacji Children’s Aid Society. Akcja Sierocych pociągów rozgrywa się dwutorowo: z jednej strony czytelnik śledzi losy Molly Ayer, sieroty-gotki krążącej od jednego domu zastępczego do drugiego, przysparzającej opiekunom coraz to większych kłopotów, z drugiej zaś poznajemy smutne dzieje Vivian Daly, ponad dziewięćdziesięcioletniej wdowy noszącej w sercu piętno dziewczynki z sierocego pociągu. Mimo ogromnej różnicy wieku obie te kobiety łączy bardzo wiele: ich życie naznaczone jest cierpieniem, samotnością, próbą zaznania odrobiny szczęścia w ramionach mężczyzny oraz ogromną determinacją w odnalezieniu swojej własnej wartości. Każda z bohaterek skrycie marzy o tym, aby przestać być balastem dla społeczeństwa, kolejne próby zdobycia zaufania wśród…

Naczelna prawniczka szwedzkiej poczty stworzyła jedną z lepszych powieści kryminalnych, jakie ukazały się w ostatnich sześciu miesiącach na polskim rynku wydawniczym. Viveca Sten, autorka cyklu Morderstwa w Sandhamn, wykreowała psychologicznie wyważonych i zdroworozsądkowych bohaterów tropiących realistycznie przedstawione zbrodnie, które w połączeniu z aktualnymi problemami społecznymi skandynawskich nacji zyskały sobie rzesze wiernych czytelników na całym świecie. Pisarka stała się popularna do tego stopnia, iż na podstawie jej książek w 2010 roku rozpoczęto produkcję serialu zatytułowanego Morderstwa w Sandhamn, który doczekał się już pięciu sezonów. W stronę grozy to szósta część kryminalnej serii, której akcja rozgrywa się w małej rybackiej wiosce położonej na Archipelagu Sztokholmskim. Dawni przyjaciele z dzieciństwa, prawniczka bankowej  korporacji  Nora Linde oraz inspektor policji kryminalnej Thomas Andreasson, spędzają razem Boże Narodzenie na wyspie Sandhamn. W drugi dzień świąt na plaży przy żeglarskim hotelu zostają znalezione zwłoki  znanej korespondentki wojennej, Jeanette Thiels. Thomas musi przerwać wypoczynek, ponieważ bardzo szybko badania toksykologiczne wykazują, ze dziennikarka została zamordowana. Policyjny inspektor i jego koledzy z wydziału badań rozpoczynają żmudne śledztwo. Krok po kroku muszą zbadać każdy trop, jaki dosłownie wpada im w ręce. Jeden z nich prowadzi do ksenofobicznej organizacji Nowa Szwecja  i jej charyzmatycznej przywódczyni, drugi poszlak wskazuje na byłego męża zamordowanej,…

  Nie ulega wątpliwości, iż tematyka śmierci w szeroko pojętej kulturze Zachodu został brutalnie zepchnięty na daleki plan. Nikt nie myśli o umieraniu, nie produkuje się programów telewizyjnych o umieraniu, powstaje mało filmów i książek traktujących o odchodzeniu z tego świata. Jednak nie zawsze tak było: okres średniowiecza był wręcz naznaczony kultem śmierci, ludzie czuli obecność Kostuchy na każdym kroku, bowiem  mówiono o niej w kościele, pisano na tej temat i malowano obrazy przedstawiające śmiertelne korowody wszystkich warstw społecznych, których połączyło umieranie w postaci  śmiejącego się kościotrupa. Książka autorstwa Bronnie Ware powraca do tego nieco zapomnianego w kulturze, chociaż nieustannie obecnego w życiu codziennym lejtmotywu. Autorka stara się wskazać, czego najbardziej żałują umierający ludzie i jakie wnioski możemy wyciągnąć z ich opowieści. Bronnie Ware w Czego najbardziej żałują umierający zakreśla trzy obszary tematyczne. Pierwszy z nich stanowi jej osobista historia – jako pielęgniarki zajmującej się śmiertelnie chorymi ludźmi. Wspomina ona, jak pierwszy raz zetknęła się ze śmiercią i dlaczego postanowiła skończyć z karierą w bankowości i nieść pomoc umierającym. Ware to rodowita Australijka, która porzuciwszy rodzinny dom, udała się w podróż po Europie i Bliskim Wschodzie. Opowiada o swoich życiowych wyborach: wegetarianizmie, buddyjskiej filozofii oraz toksycznych związkach, poddaje krytycznej analizie…

Już w samym tytule zawarta jest teza, jaką autor uparcie stara się udowodnić już od pierwszej strony. Nie ulega wątpliwości, że stosunki polsko-żydowskie są bardzo skomplikowane, niejednoznaczne i nadal kontrowersyjne, jednakże karygodnym błędem jest ich ocena wyłącznie na podstawie pobieżnej lektury historycznych opracowań, jaką na potrzeby publikacji podjął lewicowy dziennikarz i redaktor polskiego wydania Le Monde diplomatique. We wstępie Stefan Zgliczyński zaznacza: Nie jestem zawodowym historykiem i nie jest moją ambicją napisanie dzieła źródłowego dotyczącego tego okresu historii Polski […]. Rodzi się pytanie, dlaczego podjął się tego typu pracy? Jak Polacy Niemcom Żydów mordować pomagali jest niczym więcej, jak tylko kompilacją wybranych i pozbawionych szerszego kontekstu cytatów prac cenionych i znanych polskich badaczy Zagłady połączoną z osobistą refleksją autora  po skończonej lekturze. Podkreślam – nie zaprzeczam prawdzie historycznej, antysemickie zachowania Polaków miały miejsce, ale tworzenie naukowej publikacji nie polega wyłącznie na bazowaniu na cudzych badaniach, lecz podjęciu własnych i ewentualnej polemice z poprzednikami. W tym konkretnym przypadku nie ma mowy o jakimkolwiek warsztacie  profesjonalnego historyka. Z treści książki wynika, że prawie wszyscy Polacy wydawali i mordowali Żydów. Na dowód tego zostają przytaczane cytaty z licznych źródeł historycznych, powołując się na Dmowskiego (który ponoć już w 1901 roku marzył o masowym…