Doktor Żywago Borysa Pasternaka to przykład powieści kompletnej: wrażliwy lekarz i poeta, Jurij Żywago, zafascynowany ideałami Trockiego i Lenina, namiętnie wspiera swoich rodaków w walce przeciwko butnej władzy carskiej. Głosi chwalebne tezy wielkiej zmiany społecznej, prowadzi życie w myśl zasad permanentnej rewolucji każdej dziedziny życia. Wkrótce zostaje powołany do armii w 1914 roku. Zostaje zmuszony do porzucenia swojej ukochanej żony i małego synka i wyruszyć w drogę przez piekło. Z idealisty i człowieka kierującego się twardymi zasadami moralnymi, pod wpływem chaosu i wszechobecnego zła, przeobraża się w zgorzkniałego i nieszczęśliwego człowieka, ludzki wrak. Oto historia o tym, jak rewolucja pożera własne dzieci i obdziera człowieka z nawet najmniejszego promyka szczęścia.
Holistyczne ukazane żywota tytułowego doktora Żywago na tle wzburzonych dziejów doskonale wpisują się w modus operandi tego, jak wielkie i burzliwe dzieje historii wpływają na losy zwykłego, szarego człowieka i nieodwracalnie go niszczą. Doktor Żywago to nie jest stricte powieść o rewolucji ani też o miłości. Prymarną rolę gra los, siła przeznaczenia splatająca ze sobą przyjaciół i wrogów, od której nie można w żaden sposób uciec. Pasternak ukazał narodziny nowego systemu, jaki niszczy wszelką indywidualność i zgniata od zarodka nawet najmniejsze odchylenia od nowej, narzuconej przez władze normy.
Bardzo ważnym wątkiem jest początek wojny domowej i rewolucji rosyjskiej (zarówno lutowej, jak i październikowej). Rewolta została ukazana jako wyniszczająca naród siła, destrukcyjna moc, której nic i nikt nie jest w stanie zatrzymać. Zwykły człowiek niemal „dziczeje” pod jej wpływem, wychodzą najgorsze instynkty, zaczyna górować to, co w człowieku najgorsze: pycha, zawiść, egoizm, żądza władzy oraz buta. Pod tym względem powieść nie ustępuje opublikowanej ostatnio „Sadze moskiewskiej” Wasilija Aksionowa: tam także bohaterowie zostają wystawieni na ciężką próbę i doświadczenie. Czy mimo okrutnego losy są w stanie wytrwać w swoich postanowieniach, znaleźć szczęście tam, gdzie panuje nędza i chaos, dążyć do swoich celów mimo wielu przeciwności? Zarówno Pasternak, jak i Aksionow pytają o to, czy idee transhumanizmu są jakkolwiek celowe i czy są w stanie zastąpić ludzkości istotę Boga.
Doktor Żywago to z pewnością powieść wymagająca, bogata w liczne deskrypcje, które mogą początkowo przytłoczyć niewprawionego czytelnika. Rozbudowane wątki fabularne, mnogość imion, nazw miejscowości i nazw własnych początkowo przytłaczają. To dzieło wielkie, monumentalne, kolejne wątki fabularne ukazywane są w jednostajnym tempie, jest miejsce na prezentację zarówno wyglądu zewnętrznego bohaterów, ich życiowych losów, jak i poglądów oraz postawy moralnej. Lektura Doktora Żywago zajmie z pewnością wiele długich wieczorów, jednak po jej zakończeniu nie sposób odmówić sobie czytelniczej satysfakcji. Gwoli ekranizacji powieści z 2002 roku – sam finał bardzo mocno odbiega od zakończenia książki. Nie warto sięgać po film, znacznie spłyca powieść, obdzierając z pietyzmu i
Bardzo ciekawy był odbiór samej powieści zaraz po jej publikacji w powojennej Rosji. Autor nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytania o naturę bolszewizmu i jego dalszych przeobrażeń. Obiektywnie pokazuje motywy i prezentuje argumenty obu walczących ze sobą grup społecznych, zaś przykład Jurija Żywago – człowieka którego poznajemy zarówno na etapie fascynacji rewolucją, jak i po tym, jak srodze się zawiódł na jej ideach – jest tylko przykładem tego, w jaki sposób społeczno-polityczne koncepcje oddziałowują na jednostkę. Do kompetencji czytelnika należy finalna ocena tej ideologii. Borys Pasternak, pod wpływem społecznego nacisku ze strony rządu rosyjskiego, odmówił w 1958 roku odebrania przyznanej mu Nagrody Nobla w kategorii literatury (mało tego, na dodatek zabroniono mu opuścić terytorium ZSRR!). Pisarz zmarł dwa lata później, wyraźnie napiętnowany przez swoich rodaków. Książka została uznana na powieść antyradziecką i stawiano ją na równi z Mistrzem i Małgorzatą Bułhakowa.
Pattyczak
Tytuł: Doktor Żywago
Autor: Borys Pasternak
Tytuł oryginalny: Doktor Żiwago 1957
Tłumaczenie: Ewa Rojewska-Olejarczuk
Wydawnictwo: Dom Wydawniczy Rebis
Data i miejsce wydania: 17/01/2017 Poznań
Oprawa: twarda
Wydanie: VI
Liczba stron: 590
ISBN: 978-83-8062-062-9