Nieznośna lekkość bytu Milana Kundery to połączenie powieści obyczajowej traktującej o zmaganiach intelektualistów z komunizmem wraz z powiastką filozoficzną traktującą o sensie ludzkiej egzystencji i sensowności miłości.
Mocny akcent położony na charakteryzację ludzkich postaw oraz charakterów w połączeniu z absurdami egzystencji w realiach lewicowego reżimu sprawia, iż książka czeskiego autora zyskała wysokie oceny, zarówno wśród krytyków literackich, jak i czytelników.
Akcja powieści rozpoczyna się tuż przed wydarzeniami w Pradze wiosną 1968 roku. Tomasz, renomowany chirurg, ceniony intelektualista i bawidamek, poznaje Teresę. Początkowo traktuje jak jedną z wielu swoich kochanek, a która okazuje się miłością jego życia. Jednak dla bohatera miłość a seks to dwa oddzielne byty, dlatego ich związek przechodzi przez nieustannie powtarzające się kryzysy. Wszystko zmienia się, kiedy wojska Układu Warszawskiego najeżdżają na Czechosłowację i para zmuszona jest do ucieczki do Szwajcarii. Tam poznaje Sabinę, artystkę i nieujarzmioną niczym duszę, dla której postanawia zerwać kontakty z Teresą.
Zarówno Tomasz, jak i dwie ważne w jego życiu kobiety – Teresa i Sabina – to niepokorni intelektualiści, z których każdy pragnie w życiu czegoś innego i nie jest w stanie osiągnąć satysfakcji z podejmowanych działań. Czeski doktor prowadzi aktywne życie seksualne i nie widzi sensu w rezygnacji z tego stylu życia, Teresa to kobieta pragnącą stałego związku i mająca obsesję na punkcie własnego ciała, zaś Sabina nie jest w stanie znieść myśli o długotrwałej relacji.
„Smutek był formą, a szczęście treścią. Szczęście wypełniało przestrzeń smutku.”
W powieści Kundery widoczne są dwa motywy przewodnie. Pierwszym jest niemiecka filozofia Einmal ist Keinmal („jeden raz się nie liczy”), według której każde życie jest nic nieznaczące (przemyka nam ono przez palce, nie mamy na nic wpływu, co potęguje frustrację) i zarazem jest lekkie (bowiem powtarzalność pewnych spraw i ich przewidywalność zdejmuje z nas ciężar moralny, co staje się tytułową lekkością nie do zniesienia).
Drugim ważnym tematem jest psychoanaliza Freuda: życiu Tomasza i Teresy towarzyszy nieustannie lektura Króla Edypa: dla Tomasza atrakcyjną kobietą była jego matka, pozostałe zaś są tylko do seksu, z którymi nie potrafi stworzyć żadnej więzi emocjonalnej. Pojawienie się w jego życiu Teresy sprawia, że jego dotychczasowa filozofia ulega całkowitej destrukcji i nie jest w stanie znaleźć dla niej alternatywy.
„Miłość jest jak imperium – kiedy niknie idea, która je zrodziła, i ono musi się rozpaść.”
Miłość jest w życiu bohaterów Milana Kundery przypadkiem – to los sprawia, że zakochujemy się w tej, a nie innej osobie, na nic nie mamy realnego wpływu. Miłość to więź emocjonalna, silna, nierozerwalna, zaś seks to pożądanie, namiętność i pasja, która nie ma wiele wspólnego z samym kochaniem.
Dodatkowo umiejscowienie wydarzeń w czasie praskiej wiosny sprawia, iż czynnik losowy staje się bardziej paradoksalny. Im bardziej system/druga osoba pragnie narzucić pewne określone normy społeczne i nałożyć sztuczne ograniczenia, tym bardziej buntuje się ludzka dusza i dostrzega paradoksy, którym nie jest w stanie się przeciwstawić.
„Tylko to, co konieczne, jest ciężkie, tylko to, co waży, ma wartość.”
Nieznośna lekkość bytu to książka wymagająca, wielowątkowa, prowadzona z kilku perspektyw oraz mająca zaburzoną chronologię wydarzeń. Niewątpliwie to przykład literatury, do której czytelnik musi dojrzeć, bo prócz wątku miłośnego bardzo silne są akceptowane tematy polityczne, śmierci, wiary i powstania człowieka.
Oto klasyka europejskiej literatury, której pozornie błaha fabuła skrywa w sobie mnóstwo ważnych tematów. A te nie są ani łatwe ani przyjemne, są nieznośnie lekkie, subtelne i jednocześnie boleśnie ciążące na duszy.
Polecam także: Najbardziej kontrowersyjne książki – Top 10
Pattyczak
Tytuł: Nieznośna lekkość bytu
Autor: Milan Kundera
Tytuł oryginalny: Nesnesitelna lehkost byti 1982
Tłumaczenie: Agnieszka Holland
Wydawnictwo: W.A.B.
Data i miejsce wydania: 08/10/2014, Warszawa
Oprawa: miękka ze skrzydełkami
Wydanie: I
Liczba stron: 380
ISBN: 978-83-7747-910-0
