Opowieść Podręcznej Margaret Atwood to antyutopia o piekle kobiet, na które same wyraziły cichą zgodę.
Republika Gilead, bliżej nieokreślona przyszłość. Świat rządzony jest przez mężczyzn, w którym to roli kobiet została sprowadzona jedynie do funkcji rozrodczych oraz osób przygotowujących posiłki i sprzątających po swoim właścicielu. A gdy wchodzą w czas przekwitania to nagle znikają z ulicy, z miasta, z państwa. Największym honorem, jaki może spotkać Podręczną, czyli kobietę będącą na usługach mężczyzny, jest bycie zapłodnioną i urodzenie zdrowego dziecka – rola nosicielki dziecka bezpłodnych małżeństw. Opowieść Podręcznej to historia jednej z nich, Fredy. I chociaż na łamach kart nie ma ani porywającej akcji ani też wielu skomplikowanych bohaterów, to jednak proza laureatki Nagrody im. Arthura C. Clarke’a robi ogromne wrażenie ze względu na kreację świata przedstawionego.
Mroczna, zdegradowana rzeczywistość odbija w sobie lęki głównej bohaterki. Freda jest przedstawicielką pierwszego pokolenia, które żyją w nowym porządku. Za młodu miała męża, dziecko, kochanka, dobrze płatną pracę, lecz w międzyczasie coś zaczęło się zmieniać w przestrzeni publicznej a ona, podobnie jak setki tysięcy innych kobiet, zareagowała na to zbyt późno, dopuszczając do przerażających zmian. Protesty, pikiety, marsze sprzeciwu – kobiety „przespały” czas, w którym można było cokolwiek zdziałać, a kiedy nowe zmiany bezpośrednio dotknęły ich codziennego życia, to okazało się, że wszelki opór już nie ma sensu. I tak oto powstało piekło kobiet, na które same początkowo wyraziły cichą zgodę.
Nie wiadomo dokładnie, co się stało w świecie Podręcznych. Opowieść jednej z nich, Fredy, nie wyjaśnia dostatecznie, co się stało, iż nagle wszystkie kobiety na świecie zostały pozbawione jakichkolwiek praw. To mężczyźni decydują o tym, co jedzą, oglądają, gdzie chodzą i z kim rozmawiają. Kobiety nie mają dostępu do edukacji (nie potrafię nawet czytać – odpowiednie sklepy rozpoznają po obrazkach na prymitywnych szyldach), nie mogą decydować o tym, co robią w wolnym czasie, są zlęknione i zniewolone do tego stopnia, iż boją się nawet samodzielnie myśleć.
To książka z 1986 roku, niemniej w żaden sposób nie można doświadczyć w trakcie lektury, ponieważ nie pojawia się ani jeden element dotyczący ówczesnego stylu życia. Pojawia się jednak problem przedmiotowego traktowania kobiet: łamania ich podstawowych praw, zakazu posiadania własnego zdania, sprzeciwu wobec męskich reguł i karania za jakikolwiek przejaw indywidualizmu. Zaskakujące, iż na łamach kart nie ma ani jednej sceny przemocy, wyzwisk, brutalnego traktowania kobiet. Najbardziej przerażające jest to, iż poruszające momenty dotyczą sposobu myślenia bohaterek, ich reakcji wobec otoczenia, ich refleksji pozbawionych jakichkolwiek emocji oraz przytłaczająca bezsilność pozbawiona jakiejkolwiek nadziei.
To rzeczywistość o ogromnym filmowym (serialowym) potencjale. W powieści bardzo wiele wątków nie zostało dostatecznie wyjaśnionych lub zakończonych, sam finał rodzi więcej pytaj niż odpowiedzi. Z jednej strony udało się Atwood wstrząsnąć czytelnikiem, bo Opowieść Podręcznej na długo pozostaje w pamięci, zaś z drugiej stworzyła uniwersum, w którym można ukazać jeszcze wiele ważnych problemów społecznych. Manipulacja zasadami chrześcijańskiej wiary (doskonale ukazana zarówno w omawianej książce, jak i w Grace i Grace), lekceważenie działań ruchów feministycznych (tych w dobrym słowa rozumieniu, walczących o edukację, zarobki, prawo do rozwoju zawodowego), a także niedocenienie wykonywania obowiązków domowych (opieka nad dziećmi, gotowanie, sprzątanie itp.) – wiele z nich zostało poruszonych na łamach powieści, ale nie doczekało się dostatecznego rozwinięcia. Showmax stworzył serial na podstawie książki Atwood, jednak nie mam zamiaru go oglądać. Opowieść Podręcznej wstrząsnęła mną na tyle mocno, iż nie chcę rozmywać wydźwięku powieści na rzecz telewizyjnego serialu. To mocny, przejmujący i aktualny od 1986 roku głos w walce o prawa kobiet i ich status w społeczeństwie. Gorąco polecam, warto!
Pattyczak
Tytuł: Opowieść Podręcznej
Autor: Margaret Atwood
Tytuł oryginalny: The Handmaid’s Tale 1986
Tłumaczenie: Zofia Uhrynowska-hanasz
Wydawnictwo: Wielka Litera
Data i miejsce wydania: 28/04/2017 Warszawa
Oprawa: miękka ze skrzydełkami
Wydanie: I
Liczba stron: 370
ISBN: 978-83-8032-171-7
