28 stycznia 2016

Świat według GarpaKiedy w 1976 roku światło dziennie ujrzała nowa powieść amerykańskiego pisarza, Johna Irvinga, mało który czytelnik mógł przypuszczać, iż za kilka lat jej ekranizacja Świat według Garpa z Robinem Williamsem w roli tytułowego bohatera, podbije serca widzów i stanie się przyczynkiem do głębszej refleksji krytyków nad ironią ludzkiego losu. I chociaż jest to najbardziej znana powieść laureata Oscara, to jednak wieczną sławę przyniosła mu wygrana nominacja za najlepszy scenariusz adaptowany z filmu Wbrew regułom, który stworzył na podstawie własnej książki Regulamin tłoczni win. Kto oglądał jeden z powyższych tytułów, będzie miał względny ogląd, z jakiego typu prozą będzie miał do czynienia, sięgając po papierowy pierwowzór Świata według Garpa. Pełen ironii język będzie towarzyszył czytelnikowi w nawet najbardziej absurdalnych sytuacjach, oddając przewrotne życie głównego bohatera, S.T. Garpa.

Już samo miejsce poczęcia głównego bohatera było zaskakujące i co najmniej budzące wątpliwości, bowiem matka protagonisty, pochodząca z bardzo konserwatywnej rodziny, oznajmiła swoim rodzicom, iż urodzi dziecko, które powstało jako efekt pielęgniarskiej opieki nad rannym żołnierzem. Ojciec Garpa nie pamięta, kiedy to się stało, a na dodatek dość szybko umiera na skutek poniesionych w czasie II wojny światowej ran. Rodzicielka chowa chłopca w liberalnym, aseksualnym duchu, co widać już chociażby w inicjałach imienia bohatera – S.T. Garp oznacza Starszy Technik Garp. Jednocześnie matka odnosi sukcesy jako autorka bestsellera Seksualnie podejrzana. To, jak wychowywała syna, odbije się na jego psychice. Jedną z konsekwencji takiego podejścia jest to, że dorosły Garp, będąc w związku małżeńskim, pozwala sobie i partnerce na regularne zdrady w imię postępu i źle pojętej wolności.

Jednakże to właśnie pozorne wyzwolenie ze społecznych konwenansów staje się źródłem wielkiego cierpienia Garpa. To postać znerwicowana, która swe frustracje i dziwne lęki próbuje przelać na karty powieści (mężczyzna porzucił marzenie o zostaniu bokserem na rzecz bycia pisarzem). To wreszcie choleryk, którego autor przedstawia w jaskrawych, naturalistyczno-groteskowych opisach. Garp narzuca swoje zdanie, nie znosi krytyki ani sprzeciwu, a wszystkich, którzy się z nim nie zgadzają, określa mianem idiotów i głupców. Jedno jest pewne – nie sposób przejść obok niego obojętnie, postać Garpa wzbudza w czytelniku sprzeczne, często mieszane uczucia (od irytacji do zachwytu).

Pióro Irvinga jest najwyższej próby. Autor precyzyjnie, z wręcz mistrzowską charyzmą przedstawia kolejne, na długo zapadające w pamięć sceny, jak chociażby scena gwałtu, kastracji lub śmierć ojca Garpa. Pisarz bawi się słowem i literackimi konwencjami, wykorzystując do tego elementy zaczerpnięte z rozmaitych gatunków literackich: naturalizmu, pastiszu, groteski, prozy poetyckiej oraz element wszechobecnej ironii. Bogate opisy ukazują karykaturalnie różne aspekty życia.

To właśnie różnorodne ukazywanie rozmaitych wydarzeń z życia głównych bohaterów oraz kolejno piętrzących się problemów można przyrównać do choroby psychicznej: w jednej chwili czytelnik śmieje się wraz z postaciami, by po chwili przeżyć grozę, szok i załamanie, zapoznając się z kolejnymi wstrząsającymi wydarzeniami. Irving nie stroni od takich tematów jak śmierć dziecka, zdrady, wykorzystywanie seksualne oraz zabójstwo z premedytacją. Kolejne decyzje podejmowane przez Garpa wydają się być coraz bardziej dziwne, wręcz abstrakcyjne, jednakże są wynikiem wpajania określonych norm i zachowań w umysł młodego człowieka.

Świetnie wykreowani bohaterowie oraz mnogość wątków – oto główne atuty Świata według Garpa. Tak naprawdę ciężko jest podsumować w jednym zdaniu, co czym jest ta książka: studium wynaturzenia i rodzącej się patologii, przejmująca historia wyzwolonej seksualnie feministki, której decyzje zaważyły na losach potomka, opowieść o męskiej żądzy zemsty lub o tragicznej śmierci dziecka… Świat według Garpa to powieść o życiu w jego najróżniejszych odcieniach: zarówno tych radosnych, jak i głównie smutnych, przynoszących ból i cierpienie.

Pattyczak

Tytuł: Świat według Garpa

Autor:  John Irving

Tytuł oryginalny: The World According to Garp 1976

Tłumaczenie: Zofia Uhrynowska-Hanasz

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka

Data i miejsce wydania:  22.10.2015, Warszawa

Oprawa: miękka ze skrzydełkami

Wydanie: II

Liczba stron: 615

ISBN: 978-83-8069-153-7

Recenzja najpierw ukazała się na stronie Gildii Literatury.

Podsumowanie

Świat według Garpa

Świat według Garpa
  • 9/10
    Fabuła
  • 9/10
    Stylistyka
  • 9/10
    Wydanie

Zalety

  • świetnie ukazany świat cynizmu i obłudy
  • świetnie nakreśleni bohaterowie
  • postmodernistyczna proza wysokiej klasy

Wady

  • brutalne sceny
  • ciężka tematyka