Wściekły pies autorstwa Wojciecha Tochmana to jedna z tych książek, która zostaje z czytelnikiem na długo po zakończeniu lektury. Tochman, znany ze swojej umiejętności głębokiego zagłębiania się w trudne i często bolesne tematy, tym razem zabiera nas w podróż po Polsce, rysując niezwykle realistyczny obraz społeczeństwa początku lat 2000.
Wściekły pies składa się z dziewięciu odrębnych historii, zawartych w dziesięciu głęboko poruszających reportażach. Dla wrażliwego czytelnika, otwartego na ludzkie tragedie, stanowi prawdziwy emocjonalny wstrząs, bowiem budzi refleksje nad współczesnym światem. Zamysł Tochmana wydaje się celowy – poprzez proste, chłodne w formie zdania, bezlitośnie zmusza odbiorcę do głębokiego namysłu, wywołując wewnętrzne rozterki, gniew i żal. To swoista brutalna terapia, która jednak może stanowić lekarstwo na powszechną znieczulicę, nietolerancję, homofobię, ksenofobię oraz ortodoksyjne postawy społeczne.
Wypadek maturzystów z Białegostoku z 2005 osią narracyjną
Reportaże rozpoczyna, jak i kończy historia maturzystów z Białegostoku, których tragedia jawi się jako przypadkowy i bezlitosny los. Tochman przedstawia perspektywy wychowawców, rodzin i księży, malując obraz ich rozpaczy i bezcelowego poszukiwania winnych, niczym ponowne przejście przez Golgotę. Na jej szczycie nie czeka jednak ani nadzieja, ani zbawienie, a jedynie pustka samotności, która staje się ostatnim etapem tej symbolicznej drogi krzyżowej.
Tochman stara się zgłębić motywy zachowań innych uczestników pielgrzymki, którzy nie zatrzymali się na widok tragedii. Próba zbiorowej terapii przez język egzystencjalnych pytań wydaje się w tym kontekście nieco zbyt powierzchowna. Jednak mimo tego Tochman jest szczególnie przekonujący, gdy skupia się na jednostkach, pisząc przeciwko anonimowości cierpienia, które tak często pozostaje niezauważone w świecie pełnym bezimiennych tragedii.
Osiem innych dramatów
Tochman w tym zbiorze przedstawia trudne, osobiste dramaty, co czyni go trudnym do oceny, gdyż każde słowo waży cierpienie.
Każda z tych historii dotyka innego problemu – od molestowania seksualnego, przez tragedię śmierci dziecka, po zmagania z niepełnosprawnością, utratę pamięci czy też przemocy domowej. Wszystkie łączy jednak jeden wspólny mianownik, którym jest cierpienie. Wściekły pies, podobnie jak inne dzieła Tochmana, jest świadectwem ludzkiego bólu, który choć okrutny, nierzadko staje się katalizatorem wewnętrznego i społecznego rozwoju. Literatura ta tworzy most między myślą autora a czytelnikiem, budząc potrzebę konfrontacji z trudnymi tematami, z którymi, niestety, zderza się tylko niewielka część polskiego społeczeństwa.
Większość reportaży wywołuje głębokie emocje, nawet te, które niosą pozytywne przesłanie, jak Człowiek, który powstał z torów. Niestety, niektóre teksty przypominają bardziej kronikarskie zapisy, co nieco osłabia ich oddziaływanie. Zaskakująca okazała się historia samobójstwa Tomasza Beksińskiego, które kompletnie nie spodziewałam się w tym tomie. Z kolei tekst z kazaniem księdza, tytułowego wściekłego psa, naprawdę źle się zestarzał.
Tochman – uczeń Hanny Krall
Wojciech Tochman to mistrz słowa, którego proza przenika do najgłębszych zakamarków ludzkiej duszy, ujawniając to, co w niej najbardziej bolesne, wstydliwe, a zarazem uniwersalne. Jego reportaże, oszczędne w formie, lecz naładowane emocjonalnym ciężarem, nie tylko odmalowują rzeczywistość, ale stawiają ją przed nami w całej jej surowości. Jego proza, choć zdaje się chłodna i beznamiętna, tli się podskórnym ogniem, paląc pytaniami o kondycję człowieka i społeczeństwa
Do czyjej twórczości mogłabym przyrównać reportaże Tochmana? Zdecydowanie do Piotra Pawła Reszki (i jego genialnej pozycji Białe płatki, złoty środek). Jego reportaże są oszczędne w słowach, pozbawione zbędnych ozdobników. Z precyzją oddaje człowieka w jego surowej, bolesnej prawdzie. Mimo upływu lat, ich wartość pozostaje niezmienna, a poruszane w nich emocje i problemy mają uniwersalny charakter, nieodłącznie towarzyszący ludzkości.
Pattyczak
Tytuł: Wściekły pies
Autor: Wojciech Tochman
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Data i miejsce wydania: 05/09/2018, Kraków
Oprawa: twarda
Wydanie: II, zmienione
Liczba stron: 204
ISBN: 978-83-08-08357-4
