Pod pojęciem literatury iberoamerykańskiej, określanej także mianem latynoamerykańskiej, kryją się powieści tworzone w języku hiszpańskim i portugalskim. Co ważne, ich autorzy nigdy nie zamieszkiwali Hiszpanii ani Portugali, lecz urodzili się w jednym z krajów Ameryki Południowej i byli pod silnymi wypływami kultury i języków hiszpańskich.
Historia literatury latynowskiej rozpoczęła się w okresie podbojów Krzysztofa Kolumba i często naznaczona była silnymi wpływami kultury kościoła katolickiego. W XIX wieku nacisk położony został na próby stworzenia poczucia tożsamości narodowej, które często koncentrowało się na roli i prawach tubylczych lub dychotomii cywilizacji lub barbarzyństwa. Zaczęto kwestionować porządek kolonialny i stawiać opór przeciwko Hiszpanii, Stanom Zjednoczonym i innym narodom imperialistycznym w XIX wieku. W późniejszym okresie wiele dzieł koncentrowało się na opisaniu i negowaniu patriarchalnego społeczeństwa uciskającego kobiety. Trend ten był kontynuowany również w okresie modernizmu, na przełomie XIX i XX wieku.
Prawdziwy boom literacki na powieści iberoamerykańskie miał miejsce w latach 60. i 70. XX wieku. Pisarze często przekraczali tradycyjne granice, eksperymentowali z językiem i często mieszali w swoich pracach różne style pisania. Wiele dzieł zapowiadało też przyszłe wydarzenia: z dyktaturami lat 70. i 80. XX wieku, kryzysem gospodarczym i brudnymi wojnami.
Do najpopularniejszych współczesnych pisarzy iberoamerykańskich zalicza się twórczość Argentyńczyków: wspomnianego już Luisa Borgesa i Julia Cortazara, Kolumbijczyka Gabriela Garciii Marqueza, Peruwiańczyka Maria Vargasa Llosę, Brazylijczyka Paulo Coelho czy chociażby przedwcześnie zmarłego Chilijczyka Roberta Bolano. Pełna lista pisarzy dostępna jest w artykule angielskiej Wikipedii: Lista pisarzy latynoamerykańskich.
Co łączy tych wszystkich twórców literatury iberoamerykańskiej? Chociaż poruszają często zgoła odmienne tematy, bawiąc się różnymi literackimi formami, to wspólny element stanowi realizm magiczny, gdzie ważną rolę odgrywają lokalne wierzenia, sny i przeczucia bohaterów. Często ukazują różne aspekty historii swojego kraju, szczegółowo przedstawiając mentalność danego społeczeństwa.
Laureaci Nagrody Nobla w Ameryce Łacińskiej w dziedzinie literatury:
- Gabriela Mistral, Chile (1945),
- Miguel Angel Asturias, Gwatemala (1967),
- Pablo Neruda, Chile (1971),
- Gabriel García Márquez, Kolumbia (1982),
- Octavio Paz, Meksyk (1990),
- Mario Vargas Llosa, Peru (2010).
Oto moje najlepsze powieści literatury iberoamerykańskiej. Kolejność alfabetyczna.
>>Polecam także: TOP 10 powieści hiszpańskich<<
2666 (Roberto Bolano)
Czworo młodych literaturoznawców: Jean Claude’a Pelletiera (z Francji), Piera Moriniego (z Włoch), Manuela Espinozę (z Hiszpanii) i Liz Norton (z Anglii) łączy przyjaźń oraz fascynacja dziełem Benna von Archimboldiego, którego literacka sława jest równie wielka jak tajemnica otaczająca jego osobę: należy on do gatunku pisarzy zaginionych, których nikt go nigdy nie widział. Na wieść o tym, że Archimboldi podobno przebywa w Meksyku, krytycy postanawiają wyruszyć na jego poszukiwanie. Tam, w Santa Teresa (zwierciadlane odbicie Ciudad Juarez okrytego niechlubną sławą „miasta-mordercy kobiet”) dowiadują się o niekończącej się serii okrutnych zabójstw kobiet, gwałconych, torturowanych, których ciała są porzucane następnie na pustyni i miejskich wysypiskach, zbrodni z którymi policja i władze nie mogą albo nie chcą się uporać. To właśnie Santa Teresa, jak również postać zaginionego pisarza są klamrami spinającymi w nierozerwalną całość pięć części powieści, które mogą być czytane jako odrębne historie.
Alchemik (Paulo Coelho)
Książka otwiera te drzwi w naszej duszy, o których istnieniu wolelibyśmy czasami zapomnieć. Każe marzyć, podążać za własnym powołaniem, podejmować ryzyko, pójść w świat i wrócić wystarczająco śmiałym by stawić czoła wszelkim przeszkodom. Baśniowa, alegoryczna powieść o wędrówce andaluzyjskiego pasterza, jest tłem do medytacji nad tym, jak ominąć życiowe pułapki by dotrzeć do samego siebie.
Dziewięć esejów dantejskich (Luis Jorge Borges)
To proza charakterystyczna dla Borgesa, ale też bardzo szczególna. Borges jawi się tu jako przenikliwy krytyk literacki, a zarazem czytelnik – zafascynowany, wręcz rozkochany w dziele jednego z największych twórców literatury światowej. Przywołując rozliczne, interesujące interpretacje „Boskiej Komedii” Dantego, Borges sam zabiera głos w burzliwie często przebiegającej i toczącej się od lat dyskusji wokół tego dzieła, zaskakując i zachwycając nas, jak zwykle, swym nieprzeciętnym oczytaniem, erudycją i intuicją badawczą.
Gra w klasy (Julio Cortázar)
To najsłynniejsza pozycja w dorobku Cortázara, zabawka dla dzieci starszych, autor daje klocki, a sam staje z boku i patrzy, co też czytelnik z nich ułoży, zmuszając go tym samym do współdziałania. To książka szczególna: można ją czytać w nieskończoność, odkrywając coraz to inne konteksty, układając za każdym razem nowe warianty zakończenia poszczególnych wątków, zmieniając kolejność rozdziałów i stron.
Leśny miód (Horacio Quiroga)
Zbiór oryginalnych niesamowitych opowiadań argentyńskiego pisarza pierwszej połowy XX wieku, Horacio Quirogi, uznawanego za najwybitniejszego przedstawiciela regionalizmu w literaturze iberoamerykańskiej.
Moje drzewko pomarańczowe (José Mauro de Vasconcelos)
Widziana oczami dziecka urzeczonego magią kina Brazylia lat 30-tych XX wieku, z jej rosnącym bezrobociem, postępującą pauperyzacją, kontrastami społecznymi. Powieść znakomicie oddaje klimat tamtych czasów, nic więc dziwnego, że od razu po opublikowaniu odniosła wielki sukces i do dziś cieszy się olbrzymią popularnością na całym świecie.
Nietzsche na balkonie (Carloz Fuentez)
Oto Fryderyk Nietzsche pojawia się we współczesności z bagażem wątpliwości i wyrzutów sumienia. Stojąc na balkonie hotelu Metropol wypytuje Fryderyka Nietzschego na balkonie obok. Tymczasem Carlos Fuentes zasypuje gradem pytań Carlosa Fuentesa z sąsiedniego balkonu. W tej grze lustrzanych odbić znajdują odzwierciedlenie epoki i postaci. Carlos Nietzsche i Fryderyk Fuentes dyskutują na temat władzy, miłości i sprawiedliwości, zapraszając na scenę osobliwych i jednocześnie paradygmatycznych bohaterów krwawej rewolucji. Oto historia intryg i nikczemnych zdrad, zrodzonych z ludzkiej ambicji. Dzieje szaleństwa prowadzącego do zbrodni, bowiem do sprawowania władzy konieczne jest pociąganie za ukryte sznurki i wywieranie nacisku na innych.
Pedro Paramo (Juan Ruflo)
Juan Preciado, spełniając prośbę umierającej matki, przybywa do miasteczka Comala, aby poznać swego ojca, Pedro Páramo. Zastaje martwe miasteczko, porzucone przez mieszkańców. Historię ojca poznaje dopiero po jego śmierci. Pedro Páramo – kacyk, feudalny pan, który rządził w Comali biczem i gwałtem, narzucał swą wolę sztyletem i szubienicą, a żadna z kobiet nie mogła czuć się bezpieczna w jego towarzystwie. Historia gwałtownika jest jednocześnie historią całego miasteczka, przez które przetoczyła się krwawa rewolucja. Dramatem kobiet i mężczyzn, zaplątanych w sidła śmierci i sytuacje, których korzenie tkwią w naturze i dziejach Meksyku.
Sto lat samotności (Gabriel García Márquez)
Opowiada historię sześciu pokoleń rodziny Buendiów w fikcyjnej miejscowości Macondo. Osadę zakłada kilka rodzin, na których czele stoją José Arcadio Buendía i Urszula Iguarán, małżeństwo kuzynów, którzy pobrali się pełni złych przeczuć i obaw z powodu swego pokrewieństwa i przekazywanej w rodzinie opowieści, zgodnie z którą ich dzieci mogą mieć świńskie ogony. Pomimo tego mają trójkę dzieci: Josego Arcadia, Aureliana i Amarantę (imiona te powtarzają się w następnych pokoleniach). José Arcadio, założyciel osady, zawsze jako pierwszy eksperymentuje z wynalazkami przywożonymi do wioski przez Cyganów. Kończy swoje życie przywiązany do drzewa, do którego przybywa duch jego wroga, Prudencia Aguilara, z którym prowadzi dysputę. Urszula, głowa rodziny, przez ponad sto lat troszczy się o rodzinę i dom.
Rozmowy w katedrze (Mario Vargas Llosa)
Rozmowa w „Katedrze” to niezwykła historia ludzi żyjących w Peru w latach pięćdziesiątych w czasie dyktatury wojskowej, której przywódcą był generał Manuel Apolinario Odría. Powieść rozgrywa się na wielu płaszczyznach, ujawniając kulisy i mechanizmy władzy, a także jej wpływ na życie zwykłych ludzi. Vargas Llosa, posługując się bolesną historią własnej ojczyzny, w precyzyjny i niezwykle kunsztowny sposób kreśli złożony obraz dyktatury.
