Najnowsza powieść Amosa Oza, pt. Judasz to historia o samotności, zagubieniu, pożądaniu i poszukiwaniu własnego miejsca na Ziemi. Poszukującym jest Szmuel Asz, który na przełomie 1959 i 1960 roku, w niewielkim mieszkaniu w Jerozolimie, postanawia zmierzyć się z największą kwestią teologiczną, która ponad 2000 lat temu podzieliła Żydów i chrześcijan.
Młody student, wspomniany Szmuel Asz, zbierający materiały do swojej pracy magisterskiej Jezus w oczach Żydów, zostaje zmuszony do rezygnacji ze studiów. Przyczyną tej sytuacji jest bankructwo firmy jego ojca, który dotychczas finansował edukację syna. Powiada się, że „nieszczęścia chodzą parami”, tak też staje się w przypadku głównego bohatera. Szmuel zostaje porzucony przed swoją ukochaną Jardenę, która szybko wychodzi za mąż za byłego chłopaka. Pisanie pracy magisterskiej utyka w martwym punkcie, a całe dotychczasowe życie młodego mężczyzny zamienia się w pustkę i chaos. Przysłowiowym światełkiem w tunelu okazuje się tymczasowa praca zarobkowa, mająca zapewnić byt głównemu bohaterowi. Trafia on na ulicę Rabina Elbaza w Jerozolimie, gdzie w zamian na kwaterunek i niewielkie wynagrodzenie ma zostać towarzyszem rozmów niepełnosprawnego mężczyzny.
Szmuel Asz to młody socjalista, wzorujący się na Fidelu i Raulu Castro, Che Guevarze i ideałach rewolucji kubańskiej. Plakaty z portretami swoich idoli zawsze wiesza nad łóżkiem. Czyni to nawet w domu Atalii, właścicielki nieruchomości, która zatrudniła go do spędzania czasu z jej teściem, Gerszonem Waldem. Od tego momentu cała akcja powieści Amosa Oza rozgrywa się w starym domu, w zaułku Rabina Elbazy. Na próżno szukać tu odgłosów gwaru życia mieszkańców Jerozolimy. Nie ma wybuchających bomb, snajperów strzelających do ludzi i walki między mieszkańcami izraelskiej i jordańskiej części miasta. Drugi plan zostaje całkowicie zapełniony przez prywatne dzieje tajemniczej i seksownej Atalii oraz wybitnego intelektualisty, jakim jest Gerszon. Prowokują oni Szmuela do zastanowienia się nad sensem wszystkich światowych rewolucji opływających krwią niewinnych osób, pytają go o możliwość istnienia obok siebie kilku narodów na jednej Ziemi, o antysemityzm, który nie ma żadnego uzasadnienia i o istotę zdrady. Ma to szczególnie mocny wydźwięk w obliczu ówczesnej sceny politycznej, tzn. wybuchu wojny izraelsko-arabskiej i wszelkich konsekwencji z nią związanych.
Nocne rozmowy Gerszona z Aszem krążą także wokół osoby Jezusa, który nadal pozostaje niezwykle kontrowersyjną postacią kultury i historii Żydów. Jedni uważają go za niepoprawnego marzyciela i idealistę, inni za mesjasza, a jeszcze inni za wichrzyciela. Na dodatek w to wszystko wplątana zostaje sylwetka Judasza, któremu Szmuel wyznacza całkowicie nową rolę – pierwszego świadomego chrześcijanina w dziejach ludzkości.
Poruszane w książce kwestie są bardzo istotne nie tylko dla mieszkańców państwa Izrael, bowiem moralność, religia i patriotyzm są elementami kształtującymi każdy naród, będąc równocześnie podstawą jego przetrwania w wichrach historii. Oz zadaje bardzo ważne, nietracące aktualności pytanie: czy człowiek, który kocha swoją ojczyznę i chce budować jej przyszłość w formie dialogu, a nie rozlewu krwi i licznych wojen, jest zdrajcą swego kraju? Autor stawia szereg pytań, lecz na żadne z nich nie daje czytelnikowi odpowiedzi. Podobnie główny bohater, który po ponad czteromiesięcznych dyskusjach, poszukiwaniu prawdy i mądrości, staje się całkowicie innym człowiekiem i wyrusza w nową drogę. Czy lepszą? Tego nie wiadomo.
Amos Oz napisał bardzo mądrą i refleksyjną powieść o ogromnym ładunku intelektualnym. Na próżno szukać tu typowej akcji. To książka filozoficzna, poruszająca kontrowersyjne, wręcz rewolucyjne dla kultury żydowskiej tematy. Formą zbliżona jest do Mannowej Czarodziejskiej Góry czy Proustowego W poszukiwaniu straconego czasu. Zachwyca konserwatywnym kształtem i bogatą treścią. Judasz to przykład literatury wysokiej klasy, najlepsze dzieło izraelskiego pisarza. Oz po raz kolejny udowadnia, że nie bez przyczyny co roku wymieniany jest jako jeden z potencjalnych kandydatów do nagrody Nobla. I chociaż opinia części izraelskich czytelników i krytyków nie pozostawia suchej nitki na Judaszu (różne inwektywy trafiają pod adresem autora: od zdrajcy i lewaka, poprzez czołowego dżihadystę i antysemitę <sic!>), to nie ulega wątpliwości, iż dzieło to w pełni odzwierciedla aktualność i ponadczasowość poruszonego problemu. Gorąco polecam.
Pattyczak
Tytuł: Judasz
Autor: Amos Oz
Tytuł oryginalny: Judas 2014
Tłumaczenie: Leszek Kwiatkowski
Wydawnictwo: Dom Wydawniczy Rebis
Data i miejsce wydania: 12.05.2015, Poznań
Oprawa: twarda z obwolutą
Wydanie: I
Liczba stron: 365
ISBN: 978-83-7818-686-1
Recenzja ukazana się pierwotnie na stronie Gildii.
