Mity hebrajskie Roberta Gravesa to znakomita lektura dla pasjonatów tematyki religijnej oraz kulturoznawczej. Książka pozwala zrozumieć, które biblijne opowieści mają źródła archeologiczne, a które mityczne, by móc w pełni zrozumieć rolę historii spisanych w Genesis.
Analiza Księgi Rodzaju
Wbrew tytułowi – Mity hebrajskie – książka koncentruje się jedynie na opowieściach zapisanych w Pierwszej Księdze Mojżeszowej. Jak zaznaczają sami autorzy, wszelkie dokumenty przedbiblijne spisane w języku hebrajskim zaginęły lub zostały celowo zniszczone, niemniej w pierwszej księdze Tory można odnaleźć szczątkowe opowieści o starożytnych bogach i boginiach, a także wpływach kultur pogańskich i to właśnie na nich koncentrują się pisarze.
Autorzy – Robert Graves i Raphael Patai – przytaczają fragment pism mojżeszowych i z pieczołowitą dokładnością analizują je pod kątem kulturowym oraz mitologicznym, odwołując się do innych podań i legend ludów starożytnych, a także do obszernej literatury żydowskiej powstałej później (tj. Talmudu, Miszny i pism okresu średniowiecza). Często przywołują alternatywne wersje danej historii i porównują do mitów babilońskich, egipskich, hetyckich oraz greckich.
Klarowny podział treści
Każdy rozdział można podzielić na dwie części: pierwsza zawiera różnorodne wersje opowieści, związane z odmiennymi tradycjami i ważne informacje źródłowe (w tym liczne apokryfy), zaś druga wyjaśnia tło antropologiczno-religijne. Dogłębnej analizie poddano głównie mit o stworzeniu, który w połączeniu z pismami pozabiblijnymi jest znacznie bardziej szczegółowy niż ten, który poznajemy w Torze, bowiem wskazuje silne związki z wcześniejszymi mitami Sumerów, Babilończyków i innych ludów Bliskiego Wschodu i Morza Śródziemnego. Dalsze historie o ogrodzie Eden, Adamie i Ewie, potopie itp. są analizowane na tle mitologii sumeryjskiej. Konstrukcyjnie książka przypomina Mity greckie Roberta Gravesa.
Bohaterami mitów biblijnych są reprezentanci królów, dynastii oraz plemion izraelskich, którym nieobce były silne wpływy matriarchalne. Intrygująca jest również mocno odczuwalna zmiana nacisku na treści stricte patriarchalne, bowiem redaktorzy Tanachu dołożyli wszelkich starań, aby stawić mężczyznę w centrum społeczeństwa i przestrzeganych praktyk religijnych. Przykład? Redaktorzy wyeliminowali skutecznie wszelkie wzmianki o Lilith, której legenda przetrwała w licznych apokryfach żydowskich. Pierwsza żona Adama występuje tam jako kobiecy demon, który zmusza mężczyzn do wytrysku podczas snu, zjada nienarodzone płody i uprawia lubieżny seks z diabłami na wybrzeżu Morza Czerwonego.
Kreowanie narodu
Autorzy grom treści poświęcają różnicy między mitami hebrajskimi a greckimi, wykazując nie tylko podobieństwa, ale i różnice, które wpływały na kulturę danego ludu. Przedstawiają liczne teorie i wariacje na temat danej opowieści, by rozumieć pewne mechanizmy i procesy kulturowe, jakie zaszły na przestrzeni wieków. Istotną wpływ na religię mojżeszową miały święta innych narodów, których liczne reminiscencje odnajdujemy w świętach judaistycznych (m.in. święto Sukkot oczyszczone z seksualnego rozpasania czy przyjęcie kananejskiego święta przaśnego chleba znanego dzisiaj jako Pesach ku czci wyjścia z Egiptu).
Wszystkie opowieści związane z walkami z innymi plemionami i Edomitami (którzy zostali przedstawieni metaforycznie w osobie Ezawa) są znacznie późniejszymi konstrukcjami, które mają nadać sens i uzasadnić działania plemion hebrajskich. Doskonale wpisuje się to w teorię, iż mit miał służyć jako potwierdzenie niepokojących praw, obrzędów i ogólnie obyczajów społecznych. Lektura doskonale uzupełnia świetną książkę Cambella Potęgę mitu.
Znakomita pozycja!
Kto powinien sięgnąć po Mity hebrajskie? Osoby o otwartym umyśle i skłonne do licznych rozważań. Dla osób niezaznajomionych z historią religii żydowskiej, a także i chrześcijańskiej, książka może okazać się pozornie bluźniercza, bowiem łamie wiele mitów i stereotypów. Robert Graves i Raphael Patai wykonali świetną pracę, wyjaśniając Biblię w jej szerokim kontekście kulturowym. Pozycja obowiązkowa dla kulturoznawców, religioznawców oraz osób poszukujących odmienne spojrzenie na historię, która miała ogromny wpływ na rozwój ludzkości.
Pattyczak
Tytuł: Mity hebrajskie. Księga Rodzaju
Autor: Robert Graves
Tytuł oryginalny: Hebrew Myths. The Book of Genesis, 1955.
Seria: Meandry kultury
Tłumaczenie: Regina Gromacka
Wydawnictwo: Vis-a-Vis Etiuda
Data i miejsce wydania: 12/11/2020, Warszawa
Oprawa: twarda
Wydanie: I
Liczba stron: 320
ISBN: 978-83-7998-274-5
