Portafortunas

Opowieść Evy Mozes (po mężu Kor) rozpoczyna się wraz z postawieniem pierwszego kroku na ziemi niemieckiego obozu koncentracyjnego w Auschwitz w maju 1944 roku. Wraz z siostrą bliźniaczką Miriam zostały odseparowane od pozostałych członków rodziny (dwóch sióstr i rodziców), by trafić pod opiekę członków załogi medycznej doktora Josefa Mengele. Dla zaledwie dziesięcioletnich dziewczynek był to niewyobrażalny szok, bowiem małe rumuńskie Żydówki zostały wyrwane z cudownego, sielskiego dzieciństwa i przeniesione prosto w sam środek piekła, zdane wyłącznie na same siebie.

Eva i Miriam wychowały się w bogatej rodzinie Aleksandra i Jaffy Mozesów, którzy byli właścicielami setek hektarów ziemi uprawnej w Portzie na terenach Rumunii. Historia dziewczynek stanowi niemal całkowite przeciwieństwo obrazu, jaki przeciętny czytelnik wynosi z lektury świadectw ocalałych z Holokaustu. Przede wszystkich rodzina Mozesów należała do zasymilowanych, mówiących po rumuńsku i węgiersku Żydów, których dzieci chodziły do publicznej szkoły. Jidysz, codzienny język Żydów aszkenazyjskich, był używany wyłącznie wtedy, kiedy rodzice chcieli ukryć pewne faktu przed swoimi dziećmi. Wraz z wybuchem wojny ich życie nie zmieniło się, nikt nie musiał nosić sławnych opasek z gwiazdą Dawida. Mało tego, rodzina Evy i Miriam ugościła dowódców wojsk III Rzeszy w swoim domu, kiedy Ci weszli do Portzu, aby przejąć miasto! Niemniej był to początek drogi przez mękę, bowiem wraz z pojawieniem się nazistów lokalna społeczność żydowska była coraz bardziej prześladowana.

Opisywane przez Evę wydarzenia zostały w znacznym stopniu złagodzone. Owszem, opisuje ona strach, rozpacz i bezradność panującą w Birkenau (gdzie trafiła wraz z Miriam), niemniej jej historia została pozbawiona drastycznych i krwawych szczegółów, dzięki czemu jest idealną lekturą dla młodych osób, które nie chcą, bądź nie są w stanie zagłębiać się w szczegóły dotyczące tych masowych morderstw. Opis badań, jakie przeprowadzał Mengele zostały zredukowane do wielogodzinnego mierzenia ciała, wstrzykiwania nieznanych substancji oraz pobierania krwi. Najbardziej wstrząsające wspomnienie odnosi się nie do samego życia w obozie, lecz do skutków życia na skraju wyczerpania psychicznego po wyzwoleniu. Przez lata Evę prześladowały koszmary, z których najbardziej wstrząsający odnosi się do obozowej higieny: „Po tym jak się dowiedziałyśmy, że naziści wyrabiali mydło z tłuszczu Żydów, śniło mi się, że kawałki mydła przemawiają do mnie głosami rodziców i sióstr, pytając, dlaczego się nimi myję”.

Połowę objętości książki stanowi relacja dotycząca przeżyć po wyzwoleniu Auschwitz-Birkenau i włóczenia się dziewczynek po Europie, gdzie nie mogły nigdzie odnaleźć swojego miejsca na ziemi. Nie pomogła im w tym ani pomoc sąsiadki Gsengeri, kuzyn Szmula, czy też ciotki Ireny. Względne szczęście młode, prawie piętnastoletnie kobiety znalazły dopiero w Izraelu, gdzie przybyły krótko po utworzeniu państwa w 1948 roku, gdzie w obozach dla nowo przybyłych Żydów nie czuły się w żaden sposób zaszczute ani prześladowane, jak to miało miejsce pod rządem komunistycznej Rumunii,  a wcześniej w Auschwitz.

Warto podkreślić, że książka, podobnie do Chłopca z Listy Schindlera, jest bardzo dobrą pozycją dla młodych osób rozpoczynających edukację o Holokauście.  Nie ma wstrząsających detali z obozowego piekła, w zamian tego wiele miejsca poświęcono emocjom, jakie towarzyszyły dziewczynkom, a zwłaszcza miłości. Otóż siostrzane uczucie pozwoliło im przetrwać owe dramatyczne wydarzenia, miłość i wzajemna opieka dawała im nadzieję oraz stanowiła ostatnią barierę przed całkowitą rezygnacją z walki o przetrwanie i biernym oczekiwaniem na śmierć. Po latach Eva Mozes Kor założyła  organizację CANDLES (Children of Auschwitz Nazi Deadly Lab Experiments Survivors) zrzeszającą ponad 120 osób, które przeżyły badania niemieckiego anioła śmierci (dostępną pod adresem http://candlesholocaustmuseum.org/).

Pattyczak

Tytuł: Przetrwałam. Życie ofiary Josefa Mengele

Autor: Eva Mozes Kor, Lisa Rojany Buccieri

Wydanie oryginalne:  Surviving the Angel of Death. The Story of a Mengele Twin in Auschwitz 2009

Tłumaczenie: Teresa Komłosz

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka

Data i miejsce wydania:  Warszawa, 06.02.2014

Oprawa: twarda

Wydanie: I

Liczba stron: 160

Recenzja pierwotnie ukazała się na stronie Gildii Literatury