14 października 2017

Po pierwsze nie mogą wyrządzić ludziom krzywdy, przyczynić się do ich nieszczęścia, bólu ani zagrożenia życia.  Po drugie, roboty mają się bezwzględnie wykonywać wszelkie rozkazy wydane przez człowieka. Finalnie, każda maszyna jest zobligowana do chronienia własnej egzystencji. Między tymi prawami nie występują żadne sprzeczności, pierwsze prawo góruje nad pozostałymi, wskazując tym samym na ludzkie życie jako największą wartość w społeczeństwie XXI wieku. I najważniejsze – ludzkość nie ma nic do powiedzenia w sprawie swojej przyszłości, ponieważ nadchodzi era robotów, która stworzy utopijno-komunistyczne światowe państwo, gdzie wszelką władzę będą sprawować inteligentne maszyny.

Isaac Asimov jest znany szerokiej publiczności z dwóch ważnych cykli: Fundacji oraz opowiadań o robotach. Ta druga seria posiada szkatułkową kompozycję: pierwsze opowiadanie jest delikatnym wprowadzeniem do świata mechanicznych maszyn, które stopniowo i systematycznie ewoluowały z milczących robotów do inteligentnych i przebiegłych stworzeń, będących w stanie wymknąć się spod kontroli U.S. Robots and Mechanical Men. Klamrową budowę wyznacza wywiad młodego dziennikarza z doktor Susan Calvin, robopsychologiem światowej klasy. Starsza pani snuje historię z własnego życia, jak od niewinnych robotów pomagających w codziennym życiu (Robb), inteligentne maszyny zaczęły zyskiwać nowy wygląd, umiejętności manipulacji i samoświadomość.

W opowiadaniu Powód Asimov przedstawia wszelkiego rodzaju religię jako opium dla ludu, którą oświecony rozum powinien odrzucić z całą swoją stanowczością. Niestety, wątpliwości natury egzystencjalnej dopadają nawet roboty, chcące się dowiedzieć o prawdziwych przyczynach swego istnienia. Nie zabrakło również historii o wydźwięku politycznym – Konflikt do uniknięcia kreśli  pesymistyczną dla społeczeństwa wizję przyszłości, w której to człowiek jest podległy mechanicznych istotom i w żaden sposób nie jest w stanie się z tego wyzwolić.

Nie ma Pana nad Pana, a QT-1 jest jego Prorokiem

Roboty Asimowa są niebezpieczne, ale dzięki  wbudowanym regułom trzech praw nie są w stanie skrzywdzić człowieka. Jedynie cienka granica, jaką stanowią owe regulacje, dzieli ludzkość od światowej rewolucji i utraty własnej niepodległości oraz wolności. Złapać króliczka, Ucieczka!, Kłamca i Mały, zagubiony robot poruszają problemy manipulacji i dążenia do wyższości nad człowiekiem. Dowód jest bardzo niejednoznacznym, przesyconym nieco fatalizmem opowiadaniem, bowiem potwierdza, iż ludzkość straciła umiejętność rozróżnienia maszyny od prawdziwej persony posiadającej duszę.

Dlaczego roboty Asimova budzą wątpliwość i stanowią potencjalne zagrożenie? Odpowiedź jest bardzo prosta – żadne z Trzech Praw Robotyki nie zawiera definicji dobra, jakim powinien się kierować robot względem człowieka. Jeśli uzna, że ocalenie trzech istot ludzkich jest ważniejszy niż uratowanie jednego mężczyzny, nic nie jest w  stanie go powstrzymać. Autor w delikatny, lecz stanowczy sposób ostrzega, że owe trzy reguły nieuchronnie doprowadzą ludzkość do zagłady.

Zbiór opowiadań Ja, robot czyta się znakomicie, ponieważ porusza ważne sprawy w sposób delikatny, bez przesadnego intelektualizmu czy zawoalowanych metafor. Kilka opowiadań posiada tych samych bohaterów – Alfreda Lenninga, Grega Powella i Mike’a Donovana, dzięki czemu czytelnik może dobitniej zauważyć ewolucję, jaką przechodzą roboty: od ich wyglądu, po sposób myślenia aż do zyskania samoświadomości. Ja, robot jest zbiorem prowokującym czytelnika do postawienia sobie pytania: co stanowi istotę człowieczeństwa? Kim jesteśmy i dokąd zmierzamy? Oraz najważniejsze – czy człowiek nie przejął roli Boga, sprowadzającym tym samym na siebie przekleństwo?

Zbiór opowiadań Isaaca Asimova jest lekturą obowiązkową każdego fana szeroko pojętej fantastyki. To absolutna klasyka science fiction, która wprowadziła do języka codziennego takie pojęcie jak robotyka czy pozytonowy mózg. I choć od publikacji opowiadań minęło już ponad 60 lat, to upływający czas nie pozwolił zapomnieć o robotach i najważniejszych pytaniach natury moralno-etycznej, z jakimi mierzy się ludzkość i metalowe maszyny.  Polecam.

Pattyczak

Tytuł: Ja, robot

Tytuł oryginalny: I, robot

Autor: Isaac Asimov

Tłumaczenie: Zbigniew A. Królicki

Wydawnictwo: Dom Wydawniczy Rebis

Data i miejsce wydania: 2013, Poznań

Oprawa: twarda z obwolutą

Liczba stron: 240

Wydanie: I w nowym tłumaczeniu

ISBN: 978-83-7510-926-9

Recenzja pierwotnie ukazała się na portalu Gildia.pl

 

Podsumowanie

Ja, robot

Ja, robot
  • 7.5/10
    Fabuła
  • 6.5/10
    Stylistyka
  • 8.5/10
    Wydanie

Zalety

  • klasyka sc-f
  • czy robot ma świadomość?
  • 3 prawa robotyki

Wady

  • miejscami to już nie sc-f a rzeczywistość XXI wieku