Portafortunas

Czy fabuła książki napisanej ponad sto lat temu opisująca mentalność amerykańskiej klasy średniej budującej swoje wartości rzekomo na kulturze europejskiej może być nadal aktualna? Jak najbardziej! Henry James stworzył niewielkich rozmiarów satyrę na typową amerykańską rodzinę, jej pychę, egoizm, butę oraz arogancję, jaką  dumnie obnoszą się każdego dnia. „Echo” pierwotnie ukazywało się w odcinkach na łamach Macmillian’s Magazine w 1888 roku. W Polsce powieść została opublikowana dopiero w ubiegłym roku. Fabuła nie jest w żaden sposób odkrywcza, jednak utwierdza czytelnika w przekonaniu, iż tak naprawdę ludzka mentalność od wieków się nie zmienia, ukazując swoje najpodlejsze, egoistyczne i na wskroś hedonistyczne, najgorsze z możliwych oblicze. Koniec XIX wieku. Amerykanin, Pan Dosson z dwiema pięknymi córkami na wydaniu – Delią oraz Francie – przyjeżdża do Paryża by wprowadzić je w świat elity, blichtru i przepychu. Dwóch pretendentów (Gaston Probert oraz George Flack) do ręki jednej z nich oraz brak kawalera dla drugiej, wyniosłe plany ojca, podstępny plan Flacka i ogromna naiwność bohaterki wkraczającej w nowy, nieznany jej dotąd świat – a to wszystko polane cyniczno-ironicznym sosem z europejskiej śmietanki towarzyskiej. Echo to przede wszystkim doskonale zarysowana miniatura wyśmiewająca snobizm i pychę wyższej klasy społecznej, do której trafia naiwna, pełna nadziei bohaterka. W…

Trzy historie w jednej książce – tak w jednym zdaniu można określić najnowszą powieść autora słynnego Życia Pi, Yanna Martela. Co łączy każdą z opowieści? XX-wieczna Portugalia, a dokładniej tytułowe Wysokie Góry Portulagii, gdzie schronienie i nowy cel życia odnajduje młody kustosz Tomas, miłośnik literatury Agathy Christie Eusebio Lozora oraz pogrążony w żałobie kanadyjski senator Peter Tova. I chociaż każdy z nich żył w innym okresie historycznym, to jedna rzecz łączy wszystkich bohaterów – pragnienie odnalezienia pewnego artefaktu ukrytego wysoko w górach, o którym śnili i marzyli wielcy tego świata. Pozornie Martel ukazał trzy, nie mające ze sobą nic wspólnego historie, jednak rozważania każdego z protagonistów zostały oparte na dość schematycznym modelu filozoficzno-teologicznym. Zarówno Tomas, Eusebio jak i Peter zmagają się z najbardziej bolesną stratą – śmiercią ukochanej osoby. Takie tragiczne wydarzenia stają się bodźcem do wyruszenia w najważniejszą życiową podróż mającej na celu od nowa nauczenia się przeżywania kolejnych dni bez bliskości ukochanej osoby, pogodzenia się z własnym fatum oraz próbą odnalezienia nadrzędnego celu w przypadkowości rządzącej ludzkim życiem. Wszystko rozpoczyna się od Tomasa, który w 1904 roku po śmierci żony i synka wyrusza w podróż do Wysokich Gór Portugalii celem znalezienia artefaktu, o którym czytał w XVII wiecznych…

Wśród pierwszej trójki jednych z najlepszych powieści 2016 roku ogłosiłam Fatum i Furię Lauren Groff. Arkadia, biorąc pod uwagę chronologię, jest powieścią starszą, ale to nie oznacza, iż mniej wartościową – widać wyraźnie kształtowanie się autorskiego pióra na poziomie erudycyjnej gry z czytelnikiem. W powieści występuje bardzo wiele niedomówień, nawiązań do klasyki literatury, historii marksizmu oraz ruchów hippisowskich lat 60-tych i 70-tych XX wieku. W Arkadii bardzo dobrze widać estetykę obecną w późniejszej twórczości: zmysłową stylistykę niedomówień, wieloznaczności i ukrytych metafor, dzięki czemu powieść można odczytywać na wielu płaszczyznach. Fabuła powieści koncentruje się wokół życia Ridley’a zwanego Lutkiem, to zarazem główny narrator powieści. Przedstawia swoje życie niemal od samego początku, kiedy jego będąca jeszcze w ciąży matka Hanna i ojciec Abe przybywają do Arkadii. Pośród hippisów określających się mianem Wolnych Ludzi dorasta, poznawając reguły rządzące komuną, przeżywając pierwsze doświadczenia seksualne, eksperymentując z używkami, przyjaźniąc się z Helle oraz mocno przeżywając upadek wspólnoty. Motyw Arkadii, greckiej krainy szczęśliwości, przewija się w literaturze od wieków: już w starożytności zajmowała umysły wielkich filozofów i pisarzy, począwszy od Horacego poprzez renesansowych twórców takich jak Dante Alighieri, Philip Sydney, John Milton i Thomas More, skończywszy na współczesnych światowych pisarzach, wśród których ważne miejsce zajmuje Bruno Schulz…

Doktor Żywago Borysa Pasternaka to przykład powieści kompletnej: wrażliwy lekarz i poeta, Jurij Żywago, zafascynowany ideałami Trockiego i Lenina, namiętnie wspiera swoich rodaków w walce przeciwko butnej władzy carskiej. Głosi chwalebne tezy wielkiej zmiany społecznej, prowadzi życie w myśl zasad permanentnej rewolucji każdej dziedziny życia. Wkrótce zostaje powołany do armii w 1914 roku. Zostaje zmuszony do porzucenia swojej ukochanej żony i małego synka i wyruszyć w drogę przez piekło. Z idealisty i człowieka kierującego się twardymi zasadami moralnymi, pod wpływem chaosu i wszechobecnego zła, przeobraża się w zgorzkniałego i nieszczęśliwego człowieka, ludzki wrak. Oto historia o tym, jak rewolucja pożera własne dzieci i obdziera człowieka z nawet najmniejszego promyka szczęścia. Holistyczne ukazane żywota tytułowego doktora Żywago na tle wzburzonych dziejów doskonale wpisują się w modus operandi tego, jak wielkie i burzliwe dzieje historii wpływają na losy zwykłego, szarego człowieka i nieodwracalnie go niszczą. Doktor Żywago to nie jest stricte powieść o rewolucji ani też o miłości. Prymarną rolę gra los, siła przeznaczenia splatająca ze sobą przyjaciół i wrogów, od której nie można w żaden sposób uciec. Pasternak ukazał narodziny nowego systemu, jaki niszczy wszelką indywidualność i zgniata od zarodka nawet najmniejsze odchylenia od nowej, narzuconej przez władze normy. Bardzo ważnym…

Ethan Whitaker ma niemal wszystko, o czym może marzyć zwykły człowiek: sławę, bogactwo, piękne kobiety na wyciagnięcie ręki, wakacje marzeń, najwyższej klasy ubrania światowych marek, wpływowych znajomych… a jednak kiedy w jego gabinecie pojawia się nastolatka i po krótkiej rozmowie strzela sobie prosto w głowę, to coś się w Ethanie załamuje. Psychiatra nie jest w stanie poradzić sobie z tragedią, wybiega na ulicę, wsiada do taksówki, która.. wiezie go na uroczystość ślubu jego dawnej, porzuconej na rzecz kariery ukochanej. Czy mężczyzna zwariował? Kim jest tajemniczy kierowca taksówki? Dlaczego młoda kobieta popełniła samobójstwo na jego oczach i jaki to ma związek z jego przeszłością? Na dodatek dlaczego po śmiertelnym postrzale budzi się znowu w tym samym miejscu, w którym był wczoraj? Czy czas także oszalał? W moim przypadku lektura Wrócę po Ciebie była nieco irytująca, a to z powodu zachowania głównego bohatera – to typowy nowobogacki, który nie szanuje ludzi, kobiety wymienia jak przysłowiowe rękawiczki, nie docenia tradycyjnych wartości opartych na rodzinie i bliskich, a na dodatek nie potrafi udźwignąć konsekwencji swojego zachowania. Tak butnego bohatera dawno nie spotkałam, nie było mi go nawet żal, kiedy za każdym razem umierał w coraz większych mękach. A sama przemiana Ethana, czy jest wiarygodna?…

Arthur Costello nie miał najlepszych relacji ani z ojcem, ani też z dziadkiem. Kiedy w spadku otrzymuje tajemniczą latarnię, za nic ma rodzinne ostrzeżenia, by nie niszczyć murów strzegących dziwnego, zamurowanego pokoiku wnętrz budowli. Postanawia zrobić na przekór i zajrzeć do środka. Nie ma pojęcia, że nieoczekiwanie uaktywni klątwę, która nie tylko znacząco skróci mu życie, ale także nie pozwoli cieszyć się jego urokami, w tym radosnymi chwilami z niedawno poznaną Lisą. Czy istnieje sposób, by dwójka zakochanych mogła przełamać fatum i być ze sobą do końca dni? Co ma wspólnego z tym wszystkim rzekomo zmarły dziadek Costello? Tym razem Musso zaskakuje: nie tylko pod względem rozwoju fabuły (trzeba przyznać, że pomysł utknięcia w czasoprzestrzeni jest literackim novum dla tego pisarza), ale przede wszystkim zakończenia: nie jest ckliwie i romantycznie, lecz do bólu pragmatycznie i miejscami wręcz dramatycznie. O ile w niektórych jego książkach można było bez problemu domyślić się zakończenia (Kim byłbym bez Ciebie?, Potem), tak w Tej chwili jest to niemożliwe. Musso daje czytelnikowi wielkiego pstryczka w nos, bawi się jego oczekiwaniami i literackimi przyzwyczajeniami. Wykorzystanie elementów fantastyki to tylko pretekst do wprowadzenia nowej płaszczyzny, w obrębie której porusza wiele ważnych tematów, np. roli przypadku, przemijania i walki…

Najnowsza powieść laureata literackiej nagrody Nobla z 2010 roku w gruncie rzeczy niczym nie zaskakuje pod względem rozwoju fabuły, jednak zwraca uwagę na pewien ważny aspekt współczesnego dziennikarstwa. Jest nim powszechna tabloizacja, dążenie do sprzedaży jak największej liczby numeru gazety bez względu na koszty, nawet jeśli w grę wchodzi reputacja znanych polityków, celebrytów i innych osób życia publicznego. Główny watek opowieści koncentruje się na historii szantażu wpływowego potentata branży górniczej w Peru. Quique Cardenas ma piękną żonę, mnóstwo pieniędzy i jeden palący problem. Do jego biura przyszedł redaktor Ronaldo, naczelny peruwiańskiej bulwarówki „Destapes”, żądając, aby ten zainwestował w jego gazetę sto milionów soli, w przeciwnym wypadku opublikuje na pierwszej stronie kompromitujące milionera zdjęcia z seksualnej orgii sprzed ponad trzech lat. Dalszego rozwoju fabuły można się łatwo domyśleć: Quique odmawia szantażyście, Roland po publikacji ginie, zaś głównym podejrzanym staje się mąż Marisy. I wszystko wydawać  się może dość sztampowe do momentu, aż czytelnik nie uzmysłowi sobie, iż akcja dzieje się na początku lat 90-tyc w trakcie wielkiego kryzysu w Limie. Na czele ówczesnego rządu stoi Albert Fujimori, zaś w całym Peru gęsto od zamachów terrorystycznych, działań Świetlistego Szlaku oraz Ruchu Rewolucyjnego Tupaca Amaru. Polityka, seks i morderstwo – czy może być…

Matthew Gregory Lewis to bez wątpienia najbardziej szokujący i wywołujący mieszane uczucia autor gotyckich powieści. Żył w latach 1775-1818 i swoją karierę rozpoczął jako attaché brytyjskiej ambasady w Hadze, a następnie członek parlamentu. Odbył dwie podróże do Indii Zachodnich, zmarł podczas trwania drugiej wyprawy. Wśród jego dorobku znajdują się nie tylko powieści, ale także wiersze, przekłady teatralne i dzienniki. Lewis to dziecko swoich czasów – lektura jego Mnicha idealnie wpasowuje się w realia angielskiej powieści XVIII wieku, jaka zwróciła się w stronę folkloru i mrocznej literatury średniowiecza – nowe książki bawią i uczą, gorszą oraz straszą. Wywołują skrajne emocje i jednocześnie zawierają wszystkie wyznaczniki ówczesnego gatunku grozy: zrujnowany zamek, sączącą się krew, ponury klasztor i jego mieszkańców, opustoszały cmentarz, podziemne budzące trwogę labirynty. Wiodącym wątkiem utworu pisarz uczynił zbrodnię w najbardziej wynaturzonej postaci, złoczyńcy triumfują nad swymi ofiarami, pięknymi, niewinnymi i bezbronnymi. Literacka legenda głosi, iż Mnich powstał podczas pobytu Lewisa w Weimarze i Hadze, jednak z niewiadomych nikomu względów Brytyjczyk zdecydował się umiejscowić akcję utworu w Madrycie, nieznanym mu kraju, przez co w książce można natknąć się na wiele nieścisłości. Warto mieć na uwadze, iż pisarz w momencie publikacji Mnicha miał zaledwie dziewiętnaście lat. To przede wszystkim powieść erotyczno-satanistyczna….

Eric Emmanuel Schmitt, francuski filozof, dramaturg i eseista w powszechnej świadomości czytelniczej zasłynął dzięki niewielkich rozmiarów książce zatytułowanej Oskar i Pani Róża, niesłychanie wrażliwej, pełnej dobroci i troski o drugiego człowieka historia chorego chłopca. Tajemnica Pani Ming to niewielkich rozmiarów nowela wchodząca w skład Opowieści o Niewidzialnym, do którego zalicza się również Dziecko Noego, Pana Ibrahima i kwiaty Koranu, Zapasy z życiem, wspomnianego już Oskara i Panią Różę oraz krótką historię o buddyjskim joginie Milarepie. Tytułowa Pani Ming jest zwykłą babcią klozetową pracującą w chińskim Grand Hotelu. Mimo tak mało prestiżowego stanowiska, bohaterka jest przekonana o wielkiej godności, jakiej dostąpiła piastując ową służbę, bowiem żyje w kraju zdominowanym przez męski światopogląd. Narratorem opowieści jest francuski biznesman, który przypadkiem wdaje się w rozmowę ze starszą kobietą. Krótka wymiana zdań bardzo szybko schodzi na temat rodziny. Chinka snuje opowieść o swoich dziesięciorgu dzieciach, odkrywając przed Francuzem ich wady oraz zalety, a wszystko to w otoczce uniwersalnych prawd moralnych dotyczących pożycia społecznego. Chiny fascynują mężczyznę, zaskakują go wysoko cenione wartości etyczne oraz posłuszeństwo ludności wobec zwierzchników. Niemniej opowieść pani Ming wzbudza w nim pewne podejrzenia, bowiem nie jest w stanie zrozumieć, jakim cudem kobieta jest matką aż dziesięciorga pociech, kiedy to w kraju…

Paullina Simons zasłynęła trylogią o Tatianie i Aleksandrze (odpowiednio: Jeździec Miedziany, Tatiana i Aleksander, Ogród letni). Jej kolejne książki w delikatny i lekki sposób poruszały problematykę niespełnionej miłości, przyjaźni, lojalności (Droga do raju) oraz zagubienia we współczesnym świecie (Dziewczyna na Times Square). Najnowsza powieść, Pieśń o poranku, zdecydowanie wyróżnia się z dotychczasowej znanej czytelnikom stylistyki pisarki. W miejsce walki o piękne i szlachetne uczucia autorka przedstawiła bierność głównej antybohaterki i powolny rozpad rodziny, którą dobrowolnie skazała na cierpienie. Pieśń o poranku to książka dotykająca kilku tematów: romansu dojrzałej kobiety z dwa razy młodszym kochankiem, ukrywania rodzinnego dramatu, skutku porzucenia dzieci, unikania rozmów o tragediach z przeszłości i, przede wszystkim, oszukiwania własnej osoby. Każdy kolejny krok determinuje następne decyzje. Akcja powieści toczy się wolno, wręcz snuje bardzo powoli, by czytelnik był w stanie zauważyć tworzenie się pierwszych rys, a następnie pęknięć w osobowości głównej antybohaterki. Nie można jej inaczej określić, bowiem Larissa przekreśliła całe swoje dotychczasowe życie, by dać ponieść się zgubnej namiętności, opuszczając dzieci, męża i porzucając w pilnej potrzebie swoją przyjaciółkę. Okładka pozycji przywodzi na myśl kolejną ciepłą opowieść o miłości, jednak jej wnętrze kryje pełną niezrozumiałych decyzji powieść. Na blisko siedmiuset stronach Simons opisała historię Larissy, 40-letniej matki…